Laktoz İntoleransı: Nedir, Neden Olur ve Nasıl Yönetilir?

Laktoz intoleransı, süt ve süt ürünlerinin sindirilmesiyle ilgili yaşanan zorlukları ifade eden yaygın bir durumdur. Bu durum, mide ve bağırsaklarda gaz, şişkinlik ve hazım zorluklarına neden olabilir. Tedavi edilmediğinde, laktoz intoleransı çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilir ve mevcut hastalıkların ilerlemesine neden olabilir.

Laktoz Nedir?

Laktoz, süt ve süt ürünlerinde bulunan doğal bir şeker türüdür. Özellikle inek sütü ve diğer hayvanlardan elde edilen tam yağlı sütlerde yüksek miktarda bulunur. Peynir, yoğurt ve diğer süt ürünleri de farklı miktarlarda laktoz içerir. Bunun yanı sıra, birçok paketli gıda ve hazır yemek de laktoz içerebilir çünkü bu gıdalarda peynir altı suyu gibi laktoz içeren bileşenler bulunabilir.

Laktoz İntoleransı Nedir?

Laktoz intoleransı, laktozu sindirmek için gereken laktaz enziminin vücutta eksik veya yetersiz olması durumudur. Laktaz enzimi laktozu glikoz ve galaktoza parçalar; eğer bu enzim yeterli miktarda bulunmazsa, laktoz sindirilmeden kalın bağırsağa geçer. Bu durum, şişkinlik, ishal, karın ağrısı ve gaz gibi rahatsızlıklara yol açar.

Laktoz İntoleransının Nedenleri

Laktoz, disakkarit bir şeker olup, glikoz ve galaktoz moleküllerinden oluşur. Sindirilmesi için laktaz enziminin bu molekülleri ayırması gerekir. Yeterince laktaz enzimi bulunmadığında, laktoz sindirilemez ve sindirilmemiş olarak kalın bağırsağa geçer.

Bebekler doğduklarında genellikle annelerinin sütündeki laktozu sorunsuz bir şekilde sindirebilirler. Ancak, diğer memelilerin sütü farklı türde olabilir ve bazı insanlar bu farklılıkları sindirmekte zorlanabilir.

Dünya genelinde insan nüfusunun %70’inden fazlası laktoz intoleransı yaşadığı bilimsel araştırmalarla belirlenmiştir. 

Laktoz İntoleransının Belirtileri

Laktoz intoleransının belirtileri genellikle laktoz içeren bir yiyecek veya içecek tüketildikten sonra 30 dakika ila 2 saat içinde ortaya çıkar. Belirtiler şunları içerebilir:

• Şişkinlik
• Karın krampları
• İshal
• Gaz
• Bulantı ve kusma
• Bel ağrısı (bazı hastalarda)

Belirtilerin şiddeti, kişinin laktoz toleransına ve tüketilen miktara bağlı olarak değişir.

Laktoz İntoleransı Nasıl Tespit Edilir?

Laktoz intoleransı genellikle mide ve bağırsak şikayetleri ile kendini belli eder. Doktorlar ve diyetisyenler, bu durumu tespit etmek için çeşitli testler uygulayabilir: ince bağırsak biyopsisi, dışkı testi, laktoz nefes testi ve laktoz intolerans testi gibi yöntemler kullanılabilir. Ayrıca, yedikten sonra vücudun nasıl tepki verdiğini gözlemlemek de önemlidir.

Laktoz İntoleransı Çeşitleri

1. Primer Laktoz İntoleransı: Genetik olarak laktaz enzimi üretiminin azalması sonucu ortaya çıkar. Süt ve süt ürünleri tüketildikten hemen sonra belirtiler görülür.
2. Sekonder Laktoz İntoleransı: İnce bağırsakta bir hastalık ya da hasar nedeniyle gelişir. Çölyak hastalığı veya geçirgen bağırsak sendromu gibi durumlar bu tür intoleransa yol açabilir.
3. Ontogenetik Laktoz İntoleransı: Çocukluk döneminde geçici bir durum olarak ortaya çıkabilir ve genellikle zamanla düzelir.

Laktoz İntoleransında Beslenme Nasıl Olmalı?

Laktoz intoleransı yaşayan kişiler için diyet, süt ve süt ürünlerinin tamamen ya da kısıtlı olarak tüketilmesini gerektirir. Ayrıca, bağırsak duvarını onaran ve laktoz içermeyen besinlerle bir diyet planı oluşturmak faydalı olabilir. Kalsiyum, protein ve B12 vitaminleri gibi besin öğelerini yeterince almak için alternatif kaynaklara yönelmek önemlidir. Peynir gibi bağımlılık yapıcı gıdaları bırakmak başlangıçta zor olabilir, ancak kişisel tercihler göz önünde bulundurularak sürdürülebilir bir diyet planı oluşturulabilir.

Laktoz İntoleransında Yasaklı Besinler

• Süt ve sütlü ürünler: Süt, sütlü tatlılar, sütlü çikolata, süt ve süt tozu içeren tüm gıdalar.
• Peynir: Tüm peynir çeşitleri ve peynir içeren tatlılar.
• Yoğurt: Yoğurt ve yoğurt içeren tüm besinler.
• Kefir ve ayran: Tüm sütlü içecekler.
• Tereyağı: Tereyağı ve tereyağı içeren tüm ürünler.
• Kırmızı et: Kırmızı et ve kırmızı et ürünleri.

Laktoz İntoleransında Ne Yenir?

Laktoz intoleransı olan kişiler için önerilen besinler şunlardır:

• Laktozsuz süt ve süt ürünleri: Laktoz içermeyen süt ve süt ürünlerini tercih edin.
• Bitkisel sütler: Badem sütü, yulaf sütü, hindistancevizi sütü gibi alternatifler.
• Yağlı küçük deniz balıkları ve kümes hayvanları.
• Kuru yemişler: Badem, ceviz, kaju gibi yağlı kuru yemişler ve bunlardan üretilen bitkisel sütler.
• Yumurta ve sebzeler: Her türlü sebze ve meyve tüketilebilir.
• Keten tohumu ve diğer besin takviyeleri: Özellikle probiyotik ve prebiyotik besinler de sindirim sağlığına destek olabilir.