GAPS Diyeti

GAPS diyeti, sindirim sistemini iyileştirmek ve genel sağlık durumunu desteklemek amacıyla tasarlanmış bir beslenme planıdır. “GAPS” kısaltması, “Gut ve Psikiyatrik Sendromlar” anlamına gelir ve diyet, bağırsak sağlığı ile zihinsel sağlık arasındaki bağlantıyı hedef alır. 

GAPS Diyeti Nedir?

GAPS diyeti, Dr. Natasha Campbell-McBride tarafından geliştirilmiştir. Diyet, sindirim sistemindeki dengesizlikleri gidermeye, bağışıklık sistemini güçlendirmeye ve zihinsel sağlığı iyileştirmeye yönelik bir yaklaşımdır. GAPS diyeti, özellikle bağırsak sağlığı ile ilgili sorunları, çeşitli sindirim rahatsızlıklarını ve psikiyatrik problemleri hedef alır, sindirim sistemindeki enflamasyon ve disbiyoz (bağırsak mikrobiyomunun dengesizliği) üzerinde durur.

GAPS Diyeti Nasıl Çalışır?

GAPS diyeti, sindirim sisteminin iyileştirilmesine ve bağışıklık sisteminin güçlendirilmesine odaklanır. Temel prensipleri şunlardır:

• Sindirim Sistemini Yeniden Yapılandırma: GAPS diyeti, sindirim sistemindeki zararlı bakteriler ve patojenlerin ortadan kaldırılmasını amaçlar. Bunun için sindirim sisteminin “onarılması” hedeflenir.
• Anti-inflamatuar ve Besleyici Gıdalar: Diyet, iltihaplanmayı azaltan ve besleyici değeri yüksek gıdaları teşvik eder. Bu tür gıdalar arasında kemik suyu, probiyotikler ve doğal yağlar bulunur.
• Basit ve Temiz Beslenme: GAPS diyeti, işlenmiş gıdalardan, şekerden ve tahıllardan kaçınmayı önerir. Bunun yerine, taze, organik ve doğal gıdalara yönelir.

GAPS Diyeti: Giriş, Tam ve Çıkış Aşamaları

GAPS diyeti, sindirim sistemini iyileştirmek ve genel sağlığı desteklemek için tasarlanmış kapsamlı bir beslenme programıdır. Diyet, çeşitli aşamalardan oluşur ve her aşama, bağırsak sağlığındaki gelişmelere göre uygulanır. İşte GAPS diyetinin detaylı aşamaları:

1. Aşama: Temel İyileştirme

Bu aşama, sindirim sistemini nazikçe desteklemeye ve iyileştirmeye yönelik olarak tasarlanmıştır. İyileşme süreci kişiden kişiye değişebilir ve bu aşama sürecinde şu besinler tüketilir:

• Ev Yapımı Kemik Suyu: Sindirim sistemini onarıcı özelliklere sahip.
• Fermente Sebze Suları ve Ev Yapımı Kefir: Sindirim sistemini destekleyen probiyotikler içerir.
• Nişastasız Haşlanmış Sebzeler: Sindirimi kolaylaştırır.
• Haşlanmış Et veya Balık: Protein kaynağı olarak kullanılır.
• İçecekler: Su, zencefilli ballı çay ve papatya çayı.

2. Aşama: Ek Gıdalarla Destekleme

Bu aşamada sindirim sistemi daha fazla desteklenir ve yeni gıdalar eklenir:

• Organik Yumurta Sarısı: Besleyici ve sindirimi kolay bir protein kaynağıdır.
• Güveçte Et ve Sebze: Besin çeşitliliğini artırır.
• Fermente Balık: Eklenen probiyotiklerle bağırsak florasını destekler.
• Ev Yapımı Tereyağ veya Ghee: Sağlıklı yağ kaynaklarıdır.

3. Aşama: Probiyotik ve Yağ Kaynakları

Sindirim sistemi iyileşmeye devam ederken, aşağıdaki gıdalar beslenmeye eklenir:

• Avokado: Besleyici yağ ve lif kaynağıdır.
• Fermente Lahana Turşusu ve Fermente Sebzeler: Probiyotik içerir ve sindirimi destekler.
• Probiyotik Takviyeler: Bağırsak florasını dengelemeye yardımcı olabilir.

4. Aşama: Çeşitli Yağlar ve Diğer Gıdalar

Bu aşamada beslenme planına daha fazla çeşitlilik eklenir:

• Soğuk Sıkım Zeytinyağı: Sağlıklı yağ kaynağıdır.
• Izgara Et: Protein kaynağı olarak eklenir.
• GAPS Ekmeği: Bu aşamada tahıl içermeyen özel ekmekler tüketilir.
• Taze Sıkılmış Sebze Suyu: Sindirimi destekler ve besin alımını artırır.

5. Aşama: Çiğ Sebzeler ve Meyveler

Sindirim sistemi daha da iyileştiğinde, şu gıdalar eklenir:

• Çiğ Sebzeler ve Yeşillikler: Vitamin ve lif sağlar.
• Taze Sıkılmış Meyve Suyu: Doğal şeker ve besin maddeleri içerir.
• Pişmiş Elma Püresi: Sindirimi kolaylaştırır ve tatlılık sağlar.

6. Aşama: Çiğ Meyveler ve Kurutulmuş Meyveler

Son aşamada, sindirim sistemi tamamen iyileştiğinde:

• Çiğ Meyveler: Doğal şekerler ve vitaminler sunar.
• Kurutulmuş Meyveler: Daha yoğun besin maddeleri içerir.

Tam GAPS Diyeti

Sindirim sisteminin tamamen iyileştiğinden emin olduktan sonra, ikinci aşama olan Tam GAPS diyetine geçilir. Bu aşamada, hala yasaklı gıdalar (tahıllar, süt ürünleri vb.) tüketilmez, ancak aşağıdaki gıdalar eklenir:

• Yumurta Beyazı ve Tam Yumurta: Daha fazla protein ve besin maddesi sağlar.
• Sarımsak ve Hindistan Cevizi Yağı: Ekstra sağlık yararları sağlar.
• Fındık ve Fındık Unu: Çeşitli atıştırmalık tariflerinde kullanılır.

Tam GAPS diyeti genellikle en az 6 ay sürdürülür ve sindirim sisteminin iyileşmesi desteklenir.

GAPS Çıkış Diyeti

Diyetin son aşamasında, GAPS diyeti sürecinden çıkılır. Bu aşama, beslenmeye diğer besin gruplarını adım adım eklemeyi içerir:

• Gıdaların Yavaşça Eklenmesi: Her seferinde küçük porsiyonlar halinde yeni gıdalar eklenir.
• Bağırsak Tepkilerinin İzlenmesi: Yeni gıdalar bağırsaklarda olumsuz reaksiyonlara yol açarsa, bu gıdalardan kaçınılmalıdır.

Not: Rafine şeker ve işlenmiş gıdalarla yeniden beslenmek, eski sorunların geri dönmesine neden olabilir. Bu yüzden bu tür gıdalardan uzak durmak tavsiye edilir

GAPS Diyetinin Faydaları

GAPS diyeti uygulayıcılarının deneyimlerine göre, diyeti uygulamanın çeşitli sağlık faydaları olabilir:

• Sindirim Sağlığı: Sindirim sistemindeki iltihaplanmaları azaltır ve bağırsak mikrobiyomunu dengeler.
• Bağışıklık Sistemi: Bağışıklık sistemini güçlendirir ve vücudu patojenlere karşı korur.
• Zihinsel Sağlık: Psikiyatrik rahatsızlıkların, anksiyete ve depresyon gibi durumların iyileştirilmesine yardımcı olabilir.
• Genel Sağlık: Yüksek besin değeri olan gıdalarla beslenmek, genel sağlığı iyileştirebilir ve enerji seviyelerini artırabilir.

GAPS Diyetinde Ne Yenir ve Ne Yenmez?

GAPS (Gut and Psychology Syndrome) diyeti, bağırsak sağlığını ve genel iyilik halini iyileştirmek amacıyla tasarlanmış bir beslenme protokolüdür. Bu diyeti uygularken dikkat edilmesi gereken önemli noktalar ve yasaklı gıdalar hakkında kapsamlı bir rehber:

GAPS Diyetinde Tüketilebilecek Gıdalar

GAPS diyeti, işlenmiş ve endüstriyel paketli gıdaların yanı sıra kimyasal katkı maddelerinden kaçınarak, tamamen doğal ve ev yapımı gıdalara odaklanır.

• Kemik Suları: Sindirim sistemini destekleyen ve besin maddeleri açısından zengin sıvılardır.
• Sebze Suları: Vitamin ve mineral açısından zengin, sindirimi kolay içeceklerdir.
• Et, Kümes Hayvanları ve Balık: Protein kaynağı olarak tercih edilir, ancak işlenmiş olanlardan kaçınılır.
• Organik Yumurta Sarısı: Besin değeri yüksek ve sindirimi kolay bir besin maddesidir.
• Fermente Gıdalar: Probiyotik açısından zengin, bağırsak florasını destekleyici besinlerdir.
• Prebiyotik ve Probiyotik Takviyeleri: Bağırsak sağlığını desteklemeye yardımcı olur.
• Yeşil Yapraklı Sebzeler: Vitamin, mineral ve lif kaynağıdır.
• Meyveler: Doğal şeker ve vitamin içeren taze meyveler tercih edilir.
• Zeytinyağı ve Tohum Yağları: Sağlıklı yağlar, beslenmenin önemli bir parçasıdır.

GAPS Diyetinde Yasaklı Gıdalar

GAPS diyeti, bazı gıdaların tamamen kesilmesini gerektirir. Bu yasaklı gıdalar, sindirim sistemine zarar verebileceği veya iyileşme sürecini engelleyebileceği düşünülen maddeleri içerir:

• Rafine Şeker ve Tatlandırıcılar: Kan şekerini yükseltebileceği ve bağırsak florasını bozabileceği için yasaktır.
• Tahıllar: Tüm tahıl ürünleri, sindirim sistemine yük bindirebileceği için diyet dışı bırakılır.
• Alkol: Bağırsak sağlığını olumsuz etkileyebilir.
• İşlenmiş Paketli Gıdalar: Kimyasal katkılar ve koruyucular içerir, bu nedenle kaçınılmalıdır.
• Süt ve Pastörize Süt Ürünleri: Laktoz ve diğer süt bileşenleri sindirimi zorlaştırabilir.
• Kuru Baklagiller: Sindirimi güçtür ve bağırsak sağlığını olumsuz etkileyebilir.
• Kahve ve Çay: Kafein ve diğer maddeler sindirim sistemini uyarabilir.
• Kakao ve Soya Ürünleri: Sindirim sisteminde olumsuz etkiler yapabileceği düşünülür.
• Yerfıstığı: Alerjik reaksiyonlara neden olabilir ve sindirimi zor olabilir.

 GAPS Diyetini Kimler Uygulayamaz?

GAPS diyeti, genellikle doktor gözetiminde ve kapsamlı bir sağlık değerlendirmesi sonrası uygulanmalıdır. Özellikle:

• Kolesterol Sorunları Olanlar: Hayvansal yağların yoğun tüketimi nedeniyle, kolesterol problemi yaşayan kişiler için önerilmez.
• Vegan ve Vejetaryenler: Hayvansal ürünlerin yoğun olduğu bu diyet, vegan ve vejetaryenler için uygun değildir.

GAPS Diyetinin Riskleri ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Besin Eksiklikleri: GAPS diyeti, bazı besin gruplarını (örneğin tahıllar ve süt ürünleri) kısıtladığı için, vitamin ve mineral eksikliklerine yol açabilir. Takviye almayı düşünün.
• Kişisel Hassasiyetler: Her bireyin sindirim sistemi farklı olduğundan, GAPS diyeti kişisel olarak uyarlanmalıdır. Bir beslenme uzmanına veya doktora danışmak önemlidir.
• Uzun Süreli Uygulama: GAPS diyeti uzun vadeli bir diyet programı olabilir. Bu yüzden, diyetin uygulama süresi ve geçiş aşamaları dikkatlice planlanmalıdır.

GAPS diyeti, sindirim sisteminin iyileştirilmesi ve genel sağlık durumunun desteklenmesi için kapsamlı bir beslenme yaklaşımıdır. Genellikle güvenli olarak kabul edilse de, uzun süreli uygulanması bazı beslenme uzmanları tarafından önerilmemektedir. Özellikle hayvansal ürünlere dayalı bir diyet olması ve keskin gıda sınırlamaları, bazı kişilerin besin çeşitliliği ve dengeli beslenme ihtiyacını karşılamada yetersiz olabilir. Metabolizma ve bireysel sağlık durumuna göre farklı sonuçlar doğurabileceği için, diyet sürecinde bir beslenme uzmanı veya hekimle sürekli iletişimde olmak önemlidir