Yeme Bozuklukları ve Beslenme Psikolojisi

Beslenme, sadece fiziksel açlığı gidermekten ibaret değildir; ruhsal doyum da bu sürecin önemli bir parçasıdır. Duygusal açlık, kişinin fiziksel olarak aç olmamasına rağmen farklı bir açlık hissi nedeniyle yemek yemesiyle kendini gösterir ve günümüzde çok yaygındır.

Besinle olan ilişki, doğumdan itibaren yaşanan psikolojik ve biyolojik süreçler ile şekillenir. O yüzden beslenme alışkanlıklarının erken dönemde kişide düzenlenli ve sağlıklı bir haş alması çok önemlidir. Psikolojinin, beslenme ile ruh hali arasındaki bağı incelemeye başlamasıyla birlikte, yeme bozuklukları daha detaylı bir şekilde ele alınmaya başlanmıştır. Bu tür bozuklukların tedavisinde psikoloji ve beslenme uzmanlarının ortak çalışması kritik önem taşır.

Yeme bozukluklarının kökenindeki psikolojik nedenler çözülmeden, yalnızca diyet veya beslenme desteğiyle bu sorunların üstesinden gelmek mümkün değildir. Aynı şekilde, beslenmedeki eksiklikler ve fiziksel sorunlar tespit edilmeden etkili bir tedavi planı oluşturmak da imkânsızdır. Bu nedenle, anoreksiya veya bulimia gibi ciddi sonuçlar doğurabilecek bozuklukların erken aşamalarında uzman yardımı almak hayati önem taşır. Yaşamayan için basit duran bu problem, yaşayan insanlar için gerçekten hem rahatsız hissettiren hem de ciddi tehlike oluşturan bir durumdur.

Yeme Bozukluğu Nedir?

Yeme bozukluğu, kişinin beslenme ile ilişkisini bozan fiziksel veya psikolojik nedenlerden kaynaklanan bir durumdur. Bu durum aç kalma, tıkanırcasına yeme veya yedikten sonra çıkarma gibi davranışlarla kendini gösterebilir. Yeme bozuklukları bazen sadece psikiyatrik kökenli olabilirken, fiziksel sağlık sorunlarıyla da tetiklenebilir.

Bu bozukluklar, özellikle açlık ve tokluk hormonlarının işleyişini etkileyen fiziksel problemleri de beraberinde getirir. Yeme bozukluğunun altında yatan psikolojik faktörler ile sağlıksız beslenmenin yarattığı fiziksel sorunların birlikte ele alınması, bu kısır döngüyü kırmanın anahtarıdır.

Yeme Bozukluğunun Belirtileri

Yeme bozukluğunun en belirgin işareti, yemek yemenin stres kaynağı haline gelmesidir. Öne çıkan bazı belirtiler:

• Yemek yeme veya yememe konusunda sürekli düşünmek.
• Sürekli besinlerin kalorisini hesaplamaya çalışmak.
• Yemek yeme dürtüsünü kontrol edememek.
• Sürekli açlık hissini bastırma çabaları.
• Daha çok yemek yenildiği gün daha çok yürümeye çalışmak.
• Yemek sonrası kusma düşüncesi içinde olmak.
• Yemek yememek için sürekli uyumak.
• İdeal kilosunda olmasına rağmen kilo vermeye çalışmak da yeme bozukluğunu gösterir.
• Sosyal ortamlarda yemek yemekten kaçınma veya iştahı baskılayan ilaçlar kullanma gibi tutumlar tehlikeli sinyallerdir.
• Yoğun açlık dönemlerinin ardından aşırı yeme nöbetleri geçirme ve ardından bunun telafisi için yemeği çıkarma çabası, ciddi bir yeme bozukluğunun göstergesidir.

Yeme Bozukluğu Nasıl Tespit Edilir?

Yeme bozukluğu tespiti genellikle fiziksel belirtilerle başlar, ancak bu durum genellikle reddedilir. Belirgin fiziksel emareler arasında aşırı zayıflık, solgun cilt ve saç dökülmesi sayılabilir. Ancak yalnızca fiziksel muayene yeterli değildir; kan değerleri ve yeme psikolojisinin analizi de önemlidir:

• Kan Tahlili: Vitamin ve mineral eksikliklerinin tespit edilmesi.
• Vücut Kitle İndeksi: Aşırı zayıflık ya da yağ-kas dengesizliği.
• Beslenme Geçmişi: Sürekli diyet yapma ve yeme ile ilgili olumsuz hisler.
• Fiziksel Sorunlar: Kusma sonrası sağlık problemleri.

Yeme Bozuklukları

Psikiyatrik açıdan bilinen bazı yeme bozuklukları:

• Anoreksiya: Kişinin zayıf olduğu halde kilo alma korkusuyla kendini aç bırakması.
• Bulimia: Aşırı yeme sonrası yedikleri çıkarma çabası; zayıflık yerine fiziksel sağlık sorunları doğurur.
• Duygusal Yeme: Duygusal boşluğu gidermek için yemek yeme, fakat bu durum kontrolsüz hale geldiğinde sorun yaratabilir.
• Yeme Atakları: Sürekli aşırı yemek yeme ve ardından gelen suçluluk duygusu.

Yeme Bozukluğu Nasıl Tedavi Edilir?

Yeme bozukluklarının tedavisinde ilk adım, sorunun kökenine inmek ve altında yatan nedenleri belirlemektir. Psikolojik ve beslenme alışkanlıkları birlikte ele alınmalıdır. Tedavi sürecinde beslenme uzmanı, psikiyatrist ve dahiliye hekimi işbirliği yaparak kişiye özel bir tedavi planı oluşturur.

Yeme Bozukluğu Neden Olur?

Yeme bozukluklarının oluşumunda tek bir neden yoktur; genellikle bir dizi faktörün birleşimi etkili olur. Bu faktörler arasında:

• Biyolojik Faktörler: Hormon dengesizlikleri, nörotransmitterlerdeki değişimler ve genetik yatkınlık, yeme bozukluklarının gelişiminde önemli rol oynar.
• Çevresel Faktörler: Kültürel baskılar, medya etkisi, aşırı diyet uygulamaları, aile dinamikleri ve travmatik deneyimler bu bozuklukların tetikleyicileri arasında yer alır.
• Psikolojik Faktörler: Düşük özsaygı, mükemmeliyetçilik, kaygı bozuklukları ve stresli yaşam olayları, yeme bozukluklarının ortaya çıkmasında etkili olabilir.

Bu faktörlerin her biri, bireyin yeme bozukluğu geliştirme riskini artırır.

Yeme Bozukluğu Tedavisi

Yeme bozukluğu tedavisi, kişinin belirtilerine, yaşına, cinsiyetine ve genel sağlık durumuna göre farklılık gösterir. Genelde şu yaklaşımlar kullanılır:

• Psikoterapi: Yeme bozuklukları için önemli bir tedavi yöntemidir. Bilişsel davranışçı terapi, aile terapisi ve grup terapisi gibi çeşitli teknikler uygulanabilir.
• İlaç Tedavisi: Semptomları yönetmek amacıyla antidepresanlar, anksiyolitikler veya antipsikotikler gibi ilaçlar kullanılabilir.
• Beslenme Tedavisi: Diyetisyenler, kişiye özel beslenme planları oluşturarak, sağlıklı kilo alımını veya kaybını destekleyebilir.
• Destek Grupları: Bu gruplar, yeme bozukluğu yaşayan bireylere duygusal ve psikolojik destek sunarak, benzer deneyimlere sahip insanlarla bağlantı kurmalarına yardımcı olur.

Tedavi süreci genellikle çok yönlüdür ve uzun bir zaman alabilir. Ancak, uygun destek ve tedavi ile birçok birey yeme bozukluğu ile başa çıkabilir ve sağlıklı bir hayata dönebilir

Anoreksiya Nervoza Nedir?

Anoreksiya nervoza, bireyin yeterli besin alımını sürekli olarak reddetmesi veya ciddi şekilde kısıtlamasıyla karakterize edilen ciddi bir yeme bozukluğudur. Bu durum, kişiyi tehlikeli derecede düşük bir vücut ağırlığına sürükleyebilir. Genellikle, hastalar zayıf görünme konusundaki aşırı kaygıları nedeniyle, kilo almaktan derin bir korku taşırlar ve beden algıları bozulmuştur. Bu bozukluk, kadınlarda daha yaygın olmakla birlikte, erkekler ve farklı yaş gruplarını da etkileyebilir.

Anoreksiya nervoza ile mücadele eden bireyler, çoğunlukla gıda alımını ciddi şekilde azaltmanın yanı sıra açlık ya da aşırı egzersiz yapma gibi davranışlarla kilo kaybetmeye çalışırlar. Bazı durumlarda, tıkınırcasına yeme nöbetleri geçirip ardından bunu telafi etmek amacıyla kusma ya da müshil kullanma gibi yollar seçebilirler. Kişiler, sıklıkla vücutlarıyla ilgili aşırı bir eleştiri geliştirir ve kendilerini şişman hissettikleri için yemek yemeyi reddederler. Anoreksiya, hem fiziksel hem de psikolojik sorunlara yol açabileceği için, tedavi edilmediğinde hayatı tehdit edici hale gelebilir.

Anoreksiya Tedavisi

Anoreksiya nervoza tedavisi, genellikle uzun bir süreçtir ve sabır ile kararlılık gerektirir. Doğru tedavi ve destekle birçok kişi sağlıklı bir yaşama dönebilir. Tedavi genellikle multidisipliner bir yaklaşım benimser ve çeşitli yöntemler içerir. Bireyin yaşı, cinsiyeti, semptomları ve genel sağlık durumu, tedavi planının şekillenmesinde önemli rol oynar.

Psikoterapi, anoreksiya tedavisinin temel taşlarından biridir ve çoğunlukla bilişsel-davranışçı terapi (CBT) kullanılarak gerçekleştirilir. Bu yaklaşım, bireyin yeme ile ilgili olumsuz düşüncelerini sorgulayıp sağlıklı alışkanlıklar geliştirmesine yardımcı olmayı hedefler. Beslenme tedavisi ise diyetisyenler tarafından oluşturulan özel diyet planları ile sağlıklı bir kilo kazanımını ve besin eksikliklerinin önlenmesini amaçlar. Gerekli görüldüğünde ilaç tedavisi de devreye girebilir; antidepresanlar gibi ilaçlar bu süreçte destekleyici rol üstlenebilir. Eğer bireyin durumu kritikse, hastanede tedavi süreci de gerekebilir.

Bulimia Nervoza Nedir?

Bulimia nervoza, sık tekrarlanan tıkınırcasına yeme atakları ve ardından kilo alımını engellemeye yönelik uygunsuz davranışlarla karakterize edilen bir yeme bozukluğudur. Bu durumdaki bireyler, büyük miktarda gıda tüketir ve daha sonra bu yiyecekleri çıkarmaya çalışarak ya da müshil kullanarak telafi etmeye gayret ederler.

Bu davranışlar, sıklıkla tekrarlayarak bireyin yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir. Yemek sonrası duyulan suçluluk ve utanç duyguları da yaygındır. Bulimia nervoza genellikle genç kadınlarda daha sık görülse de erkekler de bu rahatsızlıktan muzdarip olabilir. Eğer tedavi edilmezse, ciddi fiziksel ve psikolojik sorunlara yol açabilir.

Bulimia Nervoza Tedavisi

Bulimia nervoza tedavisinde birden fazla yaklaşım kullanılmaktadır. Bilişsel-davranışçı terapi (CBT), kişinin düşünce ve davranışlarını değiştirmeye odaklanarak bulimia semptomlarını kontrol altına almayı hedefler. Beslenme tedavisi ise bireylerin sağlıklı yeme alışkanlıkları kazanmalarına ve ideal kilolarını korumalarına yardımcı olur. İlaç tedavisi, semptomları yönetmek için destekleyici bir seçenek olabilir ve genellikle antidepresanlar bu süreçte kullanılır. Eğer kişi ciddi sağlık sorunları yaşıyorsa veya tedaviye direnç gösteriyorsa, hastanede tedavi süreci de gündeme gelebilir. Bu yöntemlerin birleşimi, bulimia nervoza tedavisinde etkili bir strateji olarak öne çıkar.

Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu Nedir?

Tıkınırcasına yeme bozukluğu, belirli dönemlerde kişinin normalden çok daha fazla gıda tüketmesiyle tanımlanan bir durumdur. Bu ataklar sırasında birey, genellikle fiziksel açlık hissetmese de aşırı miktarda yemek yer ve bu davranışı çoğunlukla gizli yerlerde gerçekleştirir. Yemek sonrası duyulan yoğun suçluluk ve kendine iğrenme duyguları yaygındır.

Bu bozukluk, anoreksiya veya bulimia gibi diğer yeme bozukluklarıyla ilişkilendirilmez ve uygun dengeleyici davranışlar sergilenmez. Tıkınırcasına yeme bozukluğu, kişinin yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir ve obezite gibi sağlık sorunlarına yol açabilir. Genellikle kadınlarda daha fazla görülür ve ergenlik ya da erken yetişkinlik döneminde başlar.

Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu Tedavisi

Tıkınırcasına yeme bozukluğu, aşırı yeme nöbetleri ile belirginleşen bir durumdur ve tedavi süreci bireysel yaklaşımlarla yürütülür.

Kognitif Davranışçı Terapi (KDT): KDT, tıkınırcasına yeme bozukluğunun tedavisinde sıkça kullanılan bir psikoterapi yöntemidir. Bu tedavi, bireyin düşüncelerini, duygularını ve davranışlarını sorgulayarak değişiklikler yapmayı hedefler.

Aile Tabanlı Terapi: Aile ile birlikte gerçekleştirilen bu terapi, bireyin yeme alışkanlıklarını değiştirmesine destek sunar.

İlaç Tedavisi: Bazı durumlarda, tıkınırcasına yeme bozukluğunun tedavisinde ilaç kullanımı önerilebilir. Bu tedavi, kişinin yeme nöbetlerini kontrol etmesine yardımcı olabilir.

Beslenme Danışmanlığı: Bu yaklaşım, bireylerin sağlıklı beslenme alışkanlıkları geliştirmesine yardımcı olur.

Yeme bozukluklarını günümüzde herkesin belli başlı dönemlerde, farkında olmadan yaşayabileceğini unutmayalım lütfen. Aşılamaycak bir problem olmadığına inanın. Ve kendinizin için hemen harekete geçin. 

Bu yazıya girip bunları okuyup sona geldiyseniz çoktan kendinizde bir şeyleri farkettiniz ve ilk en önemli adımı attınız. Diğer tüm adımlar için ben buradayım. Kucak dolusu sevgilerimle…